جهانگردي ، صنعتي کارآفرين

بسياري از ما در مواجهه با آمارهايي که روزانه از طريق رسانه هاي متنوع مکتوب و غير مکتوب به ما ارائه مي شود گاهي به شدت سطحي و سرسري عبور مي کنيم که انگار اين آمارها تنها براي ارائه کردن هستند و نه توجه کردن.
به يکي از اين خبرهاي آماري توجه کنيد: «بانک جهاني در گزارش ساليانه خود از وضعيت گردشگري و جهانگردي در جهان و در سال 2004 اعلام کرد در اين سال 2/9 ميليون نفر ازايرانيان براي گردشگري به خارج سفر کرده اند و در مجموع 4/3 ميليارد دلار هزينه کرده اند .
در همين دوره زماني تعداد گردشگراني که به ايران سفر کرده اند 1/6 ميليون نفر بوده که اين عده در حدود 1/3 ميليارد دلار در ايران هزينه کرده اند.»
خبر کوتاه بود و تلخ. فکرش را بکنيد از جمعيت 6/5 ميليارد نفري کره زمين ما تنها 1/6 ميليون نفر را توانسته ايم جذب ديدن از اماکن باستاني، زيارتي و تفريحي کشور خود کنيم ودرنقطه مقابل از جمعيت حدودا 70 ميليون نفري کشورمان نزديک به 3 ميليون نفر چمدان ها را بسته و به گوشه و کنار دنيا سرک کشيده اند .
خبر يک نکته ظريف ديگر نيز داشت: ايرانيان به طور متوسط 1480 دلار در سفرهايشان خرج مي کنند . اين در حالي است که گردشگران خارجي در ايران در حدود 810 دلار به طور متوسط هزينه مي کنند.

سفر چيست؟ گردشگر چيست؟

در کنفرانس بين المللي ترانسپورت و جهانگردي که در سال 1964 برگزار شد، يک تعريف جامع از جهانگرد به اين مضمون ارائه شد: «جهانگرد کسي است که به منظور تفريح، بازديد از نقاط ديدني، معالجه، تجارت، ورزش و زيارت به کشور ديگر سفرکند؛ مشروط بر اينکه مدت اقامت از 24 ساعت کم تر و از 6 ماه بيشتر نباشد و در فاصله کم تر از 70 کيلومتر انجام نگيرد.»
هر چند سفر، گردشگري وجهانگردي در طول قرن ها و تاريخ داراي کارکردها و منظورهاي گوناگون بوده، از سفرهايي که به قصد کشور گشايي صورت مي گرفت تا سفرهاي تحقيقاتي و علمي؛ از سفرهايي که کلمب و ماژلان و کوک و امثالهم به هدف کشف دنياهاي جديد و منابع مالي براي امپراطوري هاي بزرگ انجام مي دادند تا سفرهاي تاريخ نگاران و ادبايي چون هردوت و گزنفون يوناني و سعدي و ناصر خسروي ايراني .
اما در نهايت پس از انقلاب صنعتي و بهبود نسبي وضع معيشت، مي شود گفت اولين سنگ بناي صنعتي گذاشته شد که در ابتدا صنعت نبود و بخشي تفريحي و ماجراجويانه از زندگي به حساب مي آمد . مسئله اي که در نهايت منجر به ايجاد يک صنعت شد. صنعتي که در سال 2004 نزديک به 622 ميليارد دلار درآمد به بار آورد و تا سال 2010 حجم جهانگردان آن به يک ميليارد نفر با درآمدي معادل 1550 ميليارد دلاربالغ خواهد شد.
شايد از اين رو است که کشورها در رقابتي شديد سعي دارند تا از اين خوان بهره بيشتري برده و از اين نمد کلاهي براي خود دست و پا کنند، کلاهي که هم مجاني است و هم درآمدزا.

چرا و چگونه؟

همان طورکه گفتيم گردشگري مي تواند جنبه هاي گوناگون داشته باشد . از ديدار از آثار باستاني و جاذبه هاي طبيعي گرفته تا گردشگر وتوريست پزشکي. به طور مثال به دليل هزينه هاي بالاي درمان پزشکي در آلمان و کشورهاي غرب اروپا، کشورهاي شرق اروپا مانند چک و لهستان که هزينه هاي درمان پزشکي پايين تري دارند در سال پذيراي هزاران توريست پزشکي هستند که هم تني به تيغ جراحان مي سپارند و هم گشتي در شهرها مي زنند.
کشور اسپانيا به عنوان يکي از کشورهاي عمده جذب توريست بدون داشتن آثار خاصي - آثاري که بارزترين آنها آثار دوران اسلامي و اندلس است - توانسته است در سال 2004، 40-30 ميليارد دلار از راه توريست درآمد داشته باشد!
يا کشوري مانند عربستان سعودي با طرح هاي توسعه اي خود که از سال 80 ميلادي آغاز شده توانسته هم اکنون از راه توريست مذهبي و تجاري نزديک به 30 ميليارد دلار درآمد ساليانه داشته باشد.

گردشگري در اسلام

سفر و گردشگري يکي از تأکيدهاي دين مبين اسلام است. به صورتي که در سوره عنکبوت آيه 20 چنين آمده است: «قل سيروا في الارض فانظروا کيف بدا الخلق ثم الله ينشي النشاه الاخره.»
حضرت علي (ع) هم در فرازي در يکي از خطبه هاي نهج البلاغه تأکيد کرده که جهانگردي که وارد کشور اسلامي مي شود، وظيفه حفظ جان و مال او بر عهده حکومت است و تا زمان حضور او درکشور اسلامي اين وظيفه برقرار است .
همه اين موارد و موارد ديگر نشان مي دهد که گردشگري واستفاده از تجارب آن همواره مورد توجه ائمه، علما و ادبا بوده و هست .
در طول تاريخ هم گردشگران معروف و زيادي از ايران ديدن کرده اند که از قديمي ترين آنها مي توان به هردوت و گزنفون مورخان يوناني، مارکوپولو سياح ايتاليايي و ابن بطوطه عالم وسياح بغدادي اشاره کرد .

گردشگري در ايران

ايران يکي از بهشت هاي کشف نشده يا تبليغ نشده گردشگري دنياست . بهشتي با امکانات بالقوه که انتظار بالفعل شدن را مي کشد . اگر نگاهي به تبليغات محيطي و رسانه اي بيندازيد، تبليغات جهانگردي کشورهايي مانند مالزي، ترکيه، امارت و ديگر کشورها را خواهيد ديد. کشورهايي که تنها با تکيه بر يک يا دو جاذبه گردشگري مانند طبيعت يا اماکن تاريخي، ساليانه ميليون ها گردشگر را جذب مي کنند .
اين در حالي است که کشوري مانند ايران توانايي جذب گردشگر در زمينه هاي تاريخي، طبيعي، زيارتي، فرهنگي، پزشکي و تجاري را دارد .
دبي تنها توانسته با استفاده از ظواهر مدرن و تجاري توريست ها را جذب کند. مالزي و ترکيه هم با بهره گرفتن از طبيعت و برنامه هاي متنوع اين کار را کرده اند. جايگاه ايران در بخش گردشگري در فاصله سال هاي 56-46 در ميان کشورهاي خاورميانه رتبه اول بود؛ اما وقفه چند ساله به واسطه جنگ تحميلي و پس از آن اهميت قائل نشدن مديران بخش گردشگري به اين صنعت، باعث شده که در سال هاي اخير رقيبان ما گوي سبقت را از ما بربايند. کشور مصر در همان دوره زماني (56-46) در رتبه چهاردهم خاورميانه قرار داشت. ولي اکنون يکي از 10 کشور اول در زمينه جذب گردشگر در دنياست. حال اينکه رتبه فعلي ما در دنيا بيست و سوم است.

روزي براي گشتن دنيا

يکي از روزهاي مناسبتي مهرماه هم روز جهانگري است، روزي که از کنار آن شايد مثل همان آمارها به راحتي بگذريم.
ظرفيت هاي جذب گردشگر درايران تنها محدود به تخت جمشيد، اصفهان، بيستون، طاق بستان، گنج نامه و غار عليصدر و ... نيست . جاهاي کمتر شناخته شده، شايد براي توريست هاي امروز جذاب تر باشند. ضمن اين که اکوتوريسم نيز اين روزها در رأس توجه است.
يکبار ديگر به اين عددها توجه کنيد! تا سال 2010 در جهان يک ميليارد گردشگر و 1550 ميليارد دلار درآمد و 100 ميليون شغل به وجود خواهد آمد.
هر گردشگر 10-4 شغل مستقيم و در نهايت 18-15 شغل مستقيم و غير مستقيم ايجاد خواهد کرد.
سهم ايران از درآمد 622 ميليارد دلاري جهانگردي در سال 2004 تنها 1/3 ميليارد دلار بود، مي شود چند دهم درصد؟

تاريخچه جهانگردي در ايران

1317: در وزارت کشور وقت اداره اي به نام «امور جهانگردي» تشکيل يافت.
1320: اين اداره به نام «شوراي عالي جهانگردي » تغيير نام يافت .
1342: باز هم يک تغيير نام ديگر و اين بار نامي به نام «سازمان جلب سياحان» متولي امور گردشگري و جلب جهانگردان شد.
1353: در پي مصوبه دولت، سازمان جلب سياحان با سازمان اطلاعات وقت ادغام شد و تشکيل يک وزارت خانه به نام «وزارت اطلاعات و جهانگردي» دادند .
هم اکنون نيز سازمان ايرانگردي و جهانگردي زير نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مشغول به کار است.
منبع:مجله شاهد جوان 15
/خ